Sözlükte “iki şey arasındaki engel” manasına gelen berzah kelimesi, dini terim olarak ölümle başlayıp yeniden diriltilmeye (ba?s) kadar sürecek olan ara dönem, dünya ile ahiret arasındaki âlem ve kabir hayatı karşılığında kullanılır.
Ölümle başlayıp yeniden dirilmeye kadar devam edecek olan hayata kabir hayatı denilir. Kabir hayatı, dünya ile ahiret arasında bir ara dönem olduğu için berzah hayatı diye de anılmıştır. Berzah hayatıyla ilgili “kabir suali”, “kabir azabı” ve “kabir nimeti” gibi konular Kur’an-ı Kerim’de işareten, hadislerde ise açıkça yer almaktadır.
Mütevatir hadislerde belirtildiğine göre Resulullah kabirde azap gören bazı kimselerin sesini işitmiş, 36 kabir azabından Allah’a (c.c) sığınmış ve ashaba da Allah’a (c.c) sığınmalarını söylemiş,37 cenaze namazını kıldırdığı ölüyü kabir azabından koruması için Allah’a (c.c) dua etmiş,38 ayrıca azap görenlerin sesini hayvanların işittiğini haber vermiştir. 39 Gıybet ve koğuculuk yapmak,40 ölüye ağıtlar yakarak ağlamak,41 borçlu olarak ölmek,42 yalan söylemek, zina etmek, faiz yemek, içki içmek43 gibi fiillerin kabir azabına sebep teşkil ettiği yine hadislerde bildirilmektedir. Hadislerde kabrin sıkması,44 kişiye sabah akşam cehennemdeki yerinin gösterilmesi45 gibi azap şekillerinin bulunduğu da haber verilmiştir. İnkârcıların kabir azabına çarptırılacağı belirtildiği gibi inananların da kabirlerinde nimetlere ulaşacağı bildirilmiştir.
Ayrıca kabir suali ve azabıyla ilgili hadislerin hemen hepsinde sorulara cevap veren müminlerin kabirlerinin genişletilip aydınlatılacağı, cennet bahçelerinden bir bahçe haline getirileceği ve mümine sabah akşam cennetteki yerinin gösterileceği bildirilmiştir.48 Netice olarak hem ilgili ayetlerin ve mütevatir olarak nakledilen hadislerin varlığı kabir ahvali ile ilgili bildirilenlerin itikadi açıdan önemini ortaya koymaktadır. Bunların inkârı, itikadi açıdan tehlikelidir.
36. Ahmed b. Hanbel, Müsned, III,103-104; Müslim, Cennet, 67-69.
37. Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 296; Müslim, Cennet, 67.
38. Müslim, Cenaiz, 86.
39. Nesai, Cenaiz, 115.
40. Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 225; Buhari, Cenaiz, 88, Vudû, 57.
41. Buhari, Cenaiz, 33; Müslim, Cenaiz, 16-28.
42. İbn Mace, Sadakat, 12.
43. Buhari, Cenaiz, 92; Tabirü’r-rüyâ, 48.
44. Tirmizi, Cenaiz, 70.
45. Buhari, Cenaiz, 88; Müslim, Cennet, 65-66.
46. Bakara suresi, 154. ayet.
47. Hac Suresi, 58-59. Ayetler.
48. Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 3-4; Müslim, Cennet, 65-66; Tirmizi, Cenaiz, 71.