Arapça ‘cem‘ kökünden türeyen, “toplayan, bir araya getiren” anlamındaki câmi‘ kelimesi, başlangıçta sadece cuma namazı kılınan büyük mescitler için kullanılmıştır. Daha sonra içinde cuma namazı kılınan ve hatibin hutbe okuması için minber bulunan mescitler cami; minberi bulunmayan yani cuma namazı kılınmayan küçük mabetler ise sadece mescit olarak anılır olmuştur.28 İslam kültür ve medeniyetinin yayılmasında çok … Devamını oku
Ribat, fütüvvet ve ahilik teşkilatları Horasan, Anadolu ve Balkanlar’da İslamiyet’in yayılmasında, özellikle sayıca çok kalabalık bir kesimi oluşturan göçebe Türklerin İslamlaşmasında etkili rol oynamıştır. Sınır boylarında ve stratejik mevkilerde bulunan askerî amaçlı sağlam yapılar olan ribatlarda askerî eğitim ve hazırlıklar yapılırdı. İslamiyet’in Maveraünnehir ve Horasan’da güç kazanmasından sonra ribatlar giderek birer tekke ve zaviyeye dönüştü; … Devamını oku
Din, bireylerin olduğu kadar toplumların da kaderine yön veren önemli bir olgudur. Bir milletin ayakta kalabilmesinin ve birlik beraberliğinin sağlanmasında o toplumun benimsediği inanç büyük bir etkiye sahiptir. Bunun en açık örneği ise Türk milletinin tarihidir. Büyük çoğunluğu göçebe bir yaşam süren Türkler, zaman içerisinde temasta bulundukları birçok toplumun inancından etkilenmiş ve bu inançları kabul … Devamını oku
Müslümanlar, Kur’an-ı Kerim’in ve Hz. Peygamber’in (s.a.v.) bilime teşvik eden mesajlarının rehberliğinde hem din bilimlerine hem de fen bilimleri ve sosyal bilimlere yönelerek önemli çalışmalar yapmışlardır. Vahyin indirilmeye başlandığı andan itibaren Müslümanlar için en önemli konu Kur’an-ı Kerim’i anlama çabası olmuştur. Bu anlama çabası, Müslüman dünyasında pek çok dinî ilim dalının doğmasını sağlamıştır. 12. yüzyılın … Devamını oku
Şifahane İslam dünyasında klasik hastanelerin genel adı olup bîmâristan adıyla da bilinir. Bîmâr hasta anlamına gelen bir kelimedir. Başlangıç döneminde bîmâristan adıyla anılan hastanelerin Selçuklular’da daru’ş-şifa veya daru’l-afiye ismiyle anıldıkları görülmektedir. Osmanlılar zamanında ise daru’ş-şifa ile birlikte daha çok daru’s-sıhha, şifahane, bîmârhane ve tımarhane kelimeleri kullanılmıştır. İlk İslam şifahanesi Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından, Hendek Gazvesi … Devamını oku
Rasathane, astronomik gözlemler yapmaya yarayan özel bina ve evlere denir. Orta Çağ boyunca benzerine rastlanmayacak ölçüde sürekli ve sistemli rasathaneler, ilk olarak İslam dünyasında ortaya çıkmıştır.50 Tam teşekküllü olmasa da İslam dünyasında ilk rasathane 828 yılında Bağdat’ta kurulan Şemmâsiye Rasathanesi’dir. Burada ünlü matematikçi Hârizmî görev yapmıştır. Yine 1023 yılında İbn Sina için Hemedan şehrinde rasathane … Devamını oku
Müslümanların kitaba olan sevgi ve saygıları, yazılı eser alanında İslam medeniyetinin önemli yer tutmasını sağlamıştır. Ancak kütüphanenin kurulabilmesi için kitabın çok olması gerekir.47 Hz. Peygamber (s.a.v.) zamanında yazılı eserlerin çok az olması nedeniyle bir kütüphaneden bahsetmek mümkün değildir. İslam âleminde ilk kütüphaneler, Kur’an-ı Kerim ve hadis ağırlıklı olarak Emeviler Dönemi’nde birer okul olarak da görev … Devamını oku
Beytü’l-hikme, İslam medeniyetinde yüksek seviyede ilmî araştırmalar ve tercüme faaliyetlerinin yapıldığı eğitim kurumlarıdır.43 Fiili anlamda beytü’l-hikmenin kurucusu Abbasi halifesi Me’mun olmakla birlikte fikir ve ilk teşebbüs örneği Mansur zamanına kadar gider.44 Yunanca eserlerin Arapçaya tercüme edilmesi ile ilgili ilk geniş çaplı çalışmalar beytü’lhikmede gerçekleştirildi. Beytü’l-hikme zamanla Orta Çağ’ın ilimler akademisi kimliğine kavuştu. Burada her türlü … Devamını oku
Daru’l-hadis, hadis ilimlerinin öğretildiği ve hadis ilimlerinde uzmanların yetiştirildiği yükseköğretim kurumlarıdır.39 Hadis dersleri önceleri mescitlerde o şehrin hadisçileri (muhaddis) tarafından verilirdi. Bu mescitler aynı zamanda ilmî seyahatleri dolayısıyla şehre gelen meşhur muhaddislerin hadis derslerine de tahsis edilirdi. Ders halkalarının ve onlara iştirak eden öğrencilerin çoğalması sebebiyle camiler dışında yeni müesseselere ihtiyaç duyuldu. Nişabur’da daru’l-hadis adıyla … Devamını oku
Daru’l-kurra; Kur’an öğretilen ve hafız yetiştirilen mekteplerin, kıraat eğitimi yapılan medrese veya bölümlerin genel adıdır. Bir başka ifadeyle daru’l-kurra, Kur’an-ı Kerim okuma ilmini uzmanlık derecesinde öğreten okullara verilen isimdir.36 İslam tarihinde hafızlık eğitimine ilk dönemlerden itibaren büyük önem verilmiş ve daha sonraki dönemlerde hafızlık eğitimi daru’l-kurra adıyla kurumsallaşmıştır. Daru’l-kurralar mescitler dışında Kur’an okunan ve öğretilen … Devamını oku