Kur’an-ı Kerim, kendine özgü bir iç düzene sahiptir. Kur’an’ın iç düzenini bilmek, yüce kitabımızı daha iyi tanımamıza ve ondan daha fazla faydalanmamıza katkıda bulunur. Bunun için de bazı kavramların öğrenilmesi gerekir. Bunların başlıcaları ayet, sure ve cüzdür.
Ayet
Ayet, sözlükte; alamet, işaret, delil gibi anlamlara gelir. Dinî bir terim olarak ise Kur’an surelerini oluşturan uzun veya kısa vahiy ifadelerine denir. Kur’an-ı Kerim’de yaklaşık 6666 ayet vardır. Ayetlerin uzunlukları birbirinden farklıdır. Kur’an-ı Kerim’de bir kelimeden oluşan ayetler olduğu gibi bir sayfa uzunluğunda ayet de vardır. Ayetler, durak adı verilen ve içinde ayet numaralarının yazılı olduğu işaretlerle birbirinden ayrılır.
Bazı ayetler, Peygamber Efendimize (s.a.v.) belli bir olayın ardından gelir ve o olayla ilgili açıklama yapardı. Bazen de sahabilerin sorduğu sorular üzerine Yüce Allah ayet ya da ayetler gönderirdi.
Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.), yirmi üç yıllık peygamberlik döneminin on üç yılını Mekke’de, on yılını da Medine’de geçirmiştir. Bundan dolayı da Peygamberimize (s.a.v.), Mekke Dönemi’nde inen ayetlere “Mekki ayet”, Medine Dönemi’nde inen ayetlere de “Medeni ayet” denilmiştir.
Kur’an-ı Kerim’in Mekke Dönemi’nde inen ayetlerinde daha çok iman esasları, ahiret inancı ve ahlaki ilkeler konu edinilir. Medine Dönemi’nde inen ayetlerde ise genellikle ibadetler, aile ve toplumsal konularla ilgili hususlar yer alır.
Sure
Sure, sözlükte yüksek mevki, etrafı surlarla çevrili şehir anlamına gelmektedir. Dinî terim olarak ise sure, Kur’an-ı Kerim’in değişik sayıdaki ayetlerinden oluşan bölümlerine denir.
Kur’an-ı Kerim, 114 sureden oluşmaktadır. Kur’an’da yer alan surelerin en kısası üç ayetten oluşan Kevser, en uzunu ise 286 ayetten oluşan Bakara suresidir. Tevbe suresi dışındaki bütün surelerin başında besmele vardır. Ayetler için söz konusu olan Mekki ve Medeni nitelemesi, sureler için de geçerlidir. Dolayısıyla Mekke Dönemi’nde indirilen surelere “Mekki sure”, Medine Dönemi’nde indirilenlere ise “Medeni sure” denilmektedir.
Yüce kitabımızda yer alan her surenin bir adı vardır. Tevbe suresi, Mü’minûn (Müminler, inananlar) suresi, Enbiyâ (peygamberler) suresi, Nisâ (kadınlar) suresi, Kıyâmet suresi, ‹brâhim suresi, Şuarâ (şairler) suresi, Hûd suresi, Yâsîn suresi bunlara örnek olarak verilebilir. Sureler, isimlerini genellikle içinde geçen bir olaydan, kelimeden ya da kişilerden alır.
Kur’an’daki ayetlerin ve surelerin sıralaması, vahiy meleği Cebrail’in (a.s.) öğrettiği şekilde Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından yapılmıştır. Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.), inen ayetlerin hangi sureye ait olduğunu ve hangi ayetten sonra yazılacağını vahiy kâtiplerine bildirmiş, onlar da Hz. Muhammed’in (s.a.v.) söylediği sıraya uygun olarak ayet ve sureleri sıralamışlardır.
Cüz
Dinî terim olarak cüz, Kur’an-ı Kerim’in yirmi sayfalık her bölümüne denir. Kur’an’da toplam 30 cüz vardır.
Kur’an-ı Kerim’in iç düzeniyle ilgili olarak bilinmesi faydalı kavramlardan biri de hizbdir. Hizb, Kur’an’ın her beş sayfasına denir. Bir cüz, dört hizbden meydana gelmektedir.
Faydalı.