İslam Medeniyetinde Hat, Tezhip, Ebru ve Minyatür Sanatları

Hat, yazı yazma sanatıdır. İslam medeniyetinde Arap harfleriyle güzel yazı yazma sanatı hüsnühat olarak adlandırılır. Bu sanat dalının ustalarına hattat denilir. İslam dünyasında hat sanatının temelleri Hz. Peygambere indirilen ayetlerin yazıya geçirilmesiyle atılmıştır. Zaman içinde yazı alanında estetik anlayış gelişmiş, böylece hüsnühat sanatı doğmuştur. Emeviler ve Abbasiler zamanında gelişme gösteren hüsnühat sanatı, özellikle Osmanlılarla zirveye ulaşmıştır. Osmanlılar Döneminde Şeyh Hamdullah (öl. 1520), Ahmet Karahisari (öl. 1556), Hafız Osman (öl. 1698) gibi büyük hat sanatçıları yetişmiştir. Müslümanlar hüsnühat sanatını Kur’an-ı Kerim ve hadislerin yazımının yanı sıra levhalarda ve süslemelerde de kullanmışlardır. Özellikle camilerin duvarlarını Allah, Muhammed yazılarıyla, dört halifenin adlarıyla, Ayete’l-Kürsi ve esmayıhüsna ile süslemişlerdir.

Tezhip, altın yaldız ve boya ile yapılan süsleme sanatıdır. Bu sanat dalı daha çok Kur’an-ı Kerim’in ve el yazması kitapların süslenmesinde kullanılmıştır. Çeşitli desen ve motiflerle yapılan tezhipte canlı figürlere yer verilmemiştir. Tezhip ustaları kitaplardaki konu başlıklarını, sayfa kenarlarını, satır aralarındaki boşlukları süsleyerek kitapları daha sanatsal hâle getirmeyi, çekici bir görünüme kavuşturmayı amaçlamışlardır. Şah Kulu (öl. 1556) ve Kara Mehmet Çelebi (öl. 16. yy.) önemli tezhip sanatçılarımızdandır.

Ebru da İslam dünyasında önem verilen sanat dallarından biridir. Bu sanat; kitre ve kola gibi yapıştırıcılarla yoğunlaştırılmış su üzerine neft yağı ile sulandırılmış yağlı boya damlatılarak icra edilir. Ebru, kâğıt üzerine yapılan bir süsleme sanatıdır. Önemli ebru sanatçılarımız arasında Mehmet Efendi (öl. 1773) ve Necmeddin Okyay (öl. 1976)’ı sayabiliriz.

Minyatür; ışık, gölge ve hacim duygusu yansıtılmayan, küçük ve renkli resim yapma sanatıdır. Bu sanat dalıyla uğraşan kişilere nakkaş denir. Minyatür, kâğıt veya deri üzerine sulu boya veya altın suyu kullanılarak yapılır. Minyatürlerde daha çok av törenleri, spor gösterileri, savaş sahneleri, divan toplantıları gibi konular işlenmiştir. Bu sanat dalında temel amaç, kitaplardaki konuların daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Mehmet Siyahi Kalem (öl. 1732), Levnî (öl. 1732) ve Nigârî (öl. 1752) önemli minyatür sanatçılarımız arasında sayılabilir.

Yorum yapın