Günümüzde Yahudi Mezhepleri

Günümüzde değişen dünya şartları nedeniyle birçok Yahudi mezhebi ve grup ortaya çıkmıştır. Bu mezhep ve grupların din anlayışı ve Tevrat’a bakışı farklılık göstermektedir. Ortodoks Yahudilik, Hasidilik, Reformist Yahudilik, Muhafazakâr Yahudilik, Yeniden Yapılanmacı Yahudilik ve Samiriler günümüz Yahudi mezheplerinden bazılarıdır.

Ortodoks Yahudilik

Ortodoks Yahudiler, Tevrat’ın Musa’ya verilmiş ilahi bir kitap olduğuna ve değişmeden günümüze kadar geldiğine iman ederler. Dünya üzerindeki Yahudilerin çoğunluğunu Ortodoks Yahudiler oluşturur. Ortodoks Yahudiler, On Emir’e uyma konusunda büyük bir titizlik gösterirler. Tanrı’nın adını lüzumsuz yere ağza almazlar hatta ibadette bile Tanrı’nın adını telaffuz etmezler. Onun yerine, “efendimiz” anlamında “adonay” derler. Cumartesi gününün kutsal olduğunu kabul ederler ve o gün hiçbir iş yapmazlar. Araba kullanmazlar, elektrikli aletlere dokunmazlar, ateş yakmazlar. Bu konuda Yahudi din bilginlerinin belirledikleri kurallara tamamen riâyet ederler.

Hasidilik

Hasidilik, Ortodoks Yahudilik içindeki aşırı ortodoks grubun adıdır. Hasidiler, Tevrat’taki emir ve yasakları ve din bilginlerinin belirlediği kuralları tamamen uygularlar. Hasidilerde dinî hayat beş yaşında başlar. Çocuğun başı, hasidî geleneklere göre traş edilir ve saçından bir kısmı yanlardan uzatılır. Başına kippa denilen takke giydirilir. Yetişkinler ise siyah şapka ve cübbe giyerler. Elbiselerinin dört kenarına ip takarlar. Kadınlar başlarını örtmek için ya tülbent kullanır ya da peruk takarlar. Hayatlarını dine adayan Hasidîler, dünyaya değer vermezler. Bu nedenle herhangi bir işte çalışmazlar fakat sayılarını çoğaltmak için çok çocuk doğururlar. Çocuklarını, kendi özel dinî okullarında okuturlar.

Reformist Yahudilik

Reformist Yahudilik, 19. yüzyılın başlarında Alman Yahudileri arasında ortaya çıkmıştır. Bu hareket daha sonra Amerika’ya taşınmış ve Amerikan Yahudileri arasında gelişme göstermiştir. Reformistler, Tevrat’ı Tanrı tarafından vahyedilmiş bir kitap olarak görmezler. Onlara göre Tevrat, atalarının yaşadığı dinî tecrübenin kaydedildiği bir kitaptır. Onun içindeki emir ve yasakların bir çoğu bugün geçerliliğini yitirmiştir. Reformistler, başta mesihçilik olmak üzere geleneksel Yahudiliğin birçok ilkesini kabul etmezler. Onlara göre Talmud’un herhangi bir kutsallık değeri olmadığı gibi kutsal toprak ülküsünü de benimsemezler. Bundan dolayı, İsrail topraklarının onlara göre pek önemi bulunmamaktadır. Kadınlarla erkekler din karşısında eşit olduğu için Sinagoglarda yan yana oturup ibadet edebilirler. Hatta kadınlar haham bile olabilir. Reformistlerin büyük çoğunluğu Amerika’da yaşamaktadır.

Muhafazakâr Yahudilik

Muhafazakâr Yahudilik, Reformistlere bir tepki olarak doğmuştur. Reform hareketinden bazı hahamlar, reformda aşırıya kaçılması nedeniyle ayrılmışlar ve Muhafazakâr Yahudilik grubunu kurmuşlardır. Muhafazakârlar, geleneksel Yahudiliğin ilkelerine uyarlar fakat bu ilkelerin uygulanmasında Ortodokslar gibi katı değillerdir.

Yeniden Yapılanmacı

Yahudilik Yeniden Yapılanmacı Yahudilik, daha önce Muhafazakâr Yahudilik içinde yer alan bir grup tarafından kurulmuştur. Bu grup, Yahudi halkını bir kültür değeri olarak kabul eder ve Yahudiliği de ilahi bir din olarak değil kültürel bir değer olarak kabul ederler. Yeniden Yapılanmacı Yahudiler, Yahudileri seçilmiş bir halk olarak kabul etmez. Onlara göre Yahudiler de diğer halklar gibi bir halktır. Onlar, siyonizmi benimsemediği gibi ölümden sonra dirilmeyi, ahireti ve mesihçiliği de kabul etmezler.

Samiriler

Samiriler, MÖ 722 İsrail krallığının Asurlular tarafından yıkılmasından sonra ortaya çıkmışlardır. Asurlular, bölgedeki kontrollerini sağlamak için Asur’dan bir grup insanı buraya getirip yerleştirmişlerdi. Bu grup daha sonra Yahudi inançlarını benimsemiş fakat Yahudiler, İsrail ırkından olmamaları yüzünden bunları Yahudi olarak kabul etmemişlerdir. Samiriler bugün İsrail’de yaşamaktadırlar.

Siyonizm

Siyonizm adını Kudüs’de bulunan Siyon Tepesi’nden (Zeytin Dağı) alır. Yahudilerin Kutsal Kitabı’nda Kudüs’e ve genel olarak da İsrailoğullarına vadedilen topraklara siyon denir. Yahudilere göre siyonizm Yahudilerin vadedilen topraklara dönmesini ve Yahudi yaşamının orada yeniden canlanmasını savunan Yahudi millliyetçilik ideolojisini ifade eder. İlk siyonistler toplu bir şekilde kutsal topraklara dönüşü savunuyorlardı. Bu düşünce geleneksel Yahudi inancına tersti çünkü Talmut’a göre Mesih gelmeden kutsal topraklara toplu hâlde dönüş yapılmayacağı konusunda Tanrı, Yahudilerden söz almıştı. Buna göre Yahudiler, Mesih gelinceye kadar diasporada (sürgün) yabancı idareyi kabul edecekler ve isyan etmeyeceklerdi. 19. yüzyılın başlarında Yahudilerin kutsal topraklara yerleşmesi ve siyasi düzen kurması için geleneksel mesih inancı yeniden yorumlanmış ve Siyon’un kurtuluşunun Yahudi halkının eyleme geçmesiyle başlayacağını mesih mucizesinin sonra olacağını bildirilmiştir. Filistin’in ilk Aşkenaz6 Başhamamı Rabbi Kook, kutsal topraklarda Yahudi yerleşimini sağlayabilmek için her Yahudi’nin savaşla yükümlü olduğunu savunmuştur. Kook, bu düşüncesiyle Yahudi dünyasında siyonizmin temelini atmıştır. Dindar Yahudiler 1967 yılına kadar siyonizme tepki göstermiş fakat 1967 yılındaki altı gün savaşlarında vadedilen kutsal toprakların siyonistlerin ele geçirmesiyle Tanrı’nın gerçekten siyonizmi başarılı olmasını istediği şeklinde yorumlamışlardır. Bu durumun sonunda siyonizm güç kazanmıştır. (Baki ADAM, “YAHUDİLİK”, Yaşayan Dünya Dinleri, s. 233-234.)

Yorum yapın