Sözlükte “elçi, haberci, kuvvet” anlamlarına gelen melek, duyularla algılanamayan, nuranî ve ruhanî varlıktır. Çoğulu “melâike”dir. Dinî hükümler, peygamberlere melek aracılığıyla gönderilmiştir. Bu sebeple meleklere iman, Allâh’a (c.c) imandan sonra ikinci sırada gelir. Melekleri inkâr eden kimse, dolaylı olarak vahyi, peygamberi, peygambere indirilen kitabı ve tebliğ ettiği dini de inkâr etmiş olur. Kur’an’da birçok yerde meleklere iman, iman esasları arasında yer alır.
Meleklerin gözle görülmez, duyu organlarıyla algılanamaz varlıklar oluşu, inkâr edilmeleri için bir gerekçe olamaz. Gerek akla gerekse pozitif bilimlere dayanılarak meleklerin yok olduklarına dair kesin deliller ileri sürülemez. Hiçbir etki altında kalmadan düşünebilen insan aklı (akl-ı selim) da meleklerin varlığını kabullenir, caiz görür, imkânsız görmez.5
Melekler, Allah’ın (c.c) emriyle kendilerine verilen görevleri yerine getiren, günah işlemeyen, son derece güçlü, hızlı ve gözle görülemeyen, ruhanî varlıklardır. Meleklerin gerçek nitelikleri ve yaratılışları ancak Allah (c.c) tarafından bilinir. Meleklerin görünmeyen varlıklar olması sebebiyle onlar hakkındaki bilgimiz Kur’an ve sahih hadislerle sınırlıdır.
Kur’an-ı Kerim Cahiliye Dönemi müşriklerinin yanlış melek anlayışını, tevhid akidesi çerçevesinde tashih etmiştir. Bu anlamda, müşriklerin melekleri dişi varlıklar olarak niteleyip isimler vermeleri, 6 onları Allah’ın (c.c) kızları olarak vasıflandırıp onlara ibadet etmeleri7 gibi bâtıl ve sapkın inançlarını reddederek onların da Allah’ın (c.c) kulları olduklarını belirtmiştir.
Kur’an-ı Kerim ve hadislerde meleklerin özellikleri hakkında verilen bazı bilgileri şu şekilde sıralayabiliriz:
• Melekler insanlardan önce yaratılmışlardır.10
• Melekler nurdan yaratılmış varlıklardır.11
• Melekler iradesiz varlıklardır. Allah’ın (c.c) kendilerine emrettiği işleri eksiksiz yaparlar. Asla günah işlemez ve Allah’a (c.c) isyan etmezler. Allah’a (c.c) itaat ve ibadetle meşgul olurlar.12
• Gözle görülmezler, erkeklik ve dişilikleri yoktur. Yemek yeme, uyuma, yorulma, gençlik, ihtiyarlık, evlenme ve çoğalma gibi insanî hâllerden uzaktırlar.13
• Melekler farklı suretlere bürünebilirler. Cebrâil’in, Hz. Peygambere iki defa melek suretinde çoğunlukla da insan kılığında geldiği bilinmektedir.15 Yine aynı şekilde Hz. İbrahim’e meleklerin,16 Hz. Meryem’e ise Cebrail’in17 insan şeklinde geldiğini Kur’an’dan öğrenmekteyiz.
• Birden çok kanatları olan melekler,18 çok kısa zamanda uzak mesafelere gidebilirler.19 Meleklerin kanatlarının, vazifelerini yaparken süratlerini, derecelerini, güç ve kuvvetlerini temsil ettiği de düşünülmüştür, ancak onların kanatlarının gerçek mahiyetini sadece Allah (c.c) bilir.
1. Bakara suresi, 285. ayet.
2. Bakara suresi, 177. ayet.
3. Bakara suresi, 98. ayet.
4. Bakara suresi, 3. ayet.
5. A.Saim Kılavuz, İslam Akaidi ve Kelama Giriş, s. 300-301.
6. bk.Zuhrûf suresi, 19. ayet; Necm suresi, 27-28. ayetler.
7. bk.Sebe suresi, 40-41. ayetler.
8. Zuhrûf suresi, 19. ayet.
9. Sebe suresi, 40-41. ayetler.
10. bk.Hicr suresi, 28-29. ayetler; Bakara suresi, 30-34. ayetler.
11. bk.Müslim, Zühd, 10; Ahmed b. Hanbel, Müsned, C 4, 153, 168.
12. bk.Zümer suresi, 75. ayet; Enbiyâ suresi, 19-20. ayetler; Nahl suresi, 49- 50. ayetler.
13. bk.Fâtır suresi, 1. ayet; Sâffât suresi, 149. ayet.